ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΩΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

TOΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΤΗΣ

 

 

Του Ανδρέα Μάνου, διδάκτωρος φιλοσοφίας,

επίκουρου καθηγητή φιλοσοφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

 

 

Η ηθική, καθώς και κάθε άλλος κλάδος της φιλοσοφίας, δεν αποτελεί ένα αναλλοίωτο πεδίο αναφοράς, αλλά συνιστά ένα δυναμικό μέγεθος, υφιστάμενο κατά την πορεία των ιστορικών αιώνων τη διαφοροποίηση και την εξέλιξη, τις επιβαλλόμενες από τις τροπές των καιρών και τις μεγάλες και ενίοτε θεαματικές μεταβολές στο σώμα της παγκόσμιας κοινωνίας. Η φιλοσοφική ηθική, μπροστά στο κατώφλι του εικοστού πρώτου αιώνος και της νέας χιλιετίας, διατυπώνει τα ερωτήματα κι αναπτύσσει την προβληματική της πάνω σε διαχρονικές τάξεως ζητήματα, που αφορούν στη στάση και στη συμπεριφορά ατόμων κι ομάδων έναντι του εαυτού τους και της αντικειμενικής πραγματικότητας, καθώς και πάνω σε καίριας σημασίας νέα μορφώματα στον χώρο της πολιτικής κοινωνίας.

Σήμερα η ηθική δεν είναι μεταφυσική, όπως ήταν κατά την περίοδο των μεγάλων φιλοσοφικών συστημάτων της ελληνικής αρχαιότητος. Ωστόσο, είναι θεμιτό και πρέπον να γίνεται λόγος για μια μεταφυσική των αξιών της, οι οποίες, μετά από τις κοσμογονικές μεταβολές της σύγχρονης πολιτικής κοινωνίας, καλύπτουν ένα ευρύ ηθικό τοπίο, με υποχρεωμένη τη φιλοσοφική συνείδηση να κατευθύνει την προσοχή της σε θέματα που καταλαμβάνουν το επίκεντρο της τρέχουσας πολιτισμικής επικαιρότητος, όπως είναι οι φυλετικές διακρίσεις, ο ρατσισμός σ’ όλες του τις εκφάνσεις, η σεξουαλική απελευθέρωση, η ευθανασία, η τεχνητή γονιμοποίηση, η σχέση του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον, κ.λ.π. Η ηθική δεν έχει μόνον παρελθόν, αλλά και παρόν και μέλλον, δεδομένου ότι το θεμελιακό της ερώτημα: «τι πρέπει να πράξω;» έρχεται κι επανέρχεται κάθε φορά ανανεωμένο, με μιαν διάθεση ανοικτότητος στη διερεύνηση των πραγμάτων, υπονομεύοντας κι αυτήν ακόμη την θεμελιακή ατομική του υπόσταση. Πολλές ανήσυχες συνειδήσεις υποστήριξαν διαφορετικές αντιλήψεις όχι τόσο ως προς τη σκοπιμότητα της υπάρξεως θεωρητικής ηθικής καθεαυτήν, όσο ως προς την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής της στην ανθρώπινη δραστηριότητα, κατά την περίοδο της κυριαρχίας του homo econmicus και της εμφανούς θεαματικής τεχνολογικής αναπτύξεως. Το παρόν και το μέλλον της ηθικής φιλοσοφίας διαγράφονται με αφετηριακήν αρχή τα καίριας σημασίας προβλήματα, τα προκύπτοντα από τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της σύγχρονης κοινωνίας: την αποπροσωποποίηση, την αναγωγή της καθημερινής πράξεως και συμπεριφοράς στο άτεγκτο αίτημα και τους κανόνες μιας μηχανιστικής νοοτροπίας και την στήριξη, παντί σθένει, ενός ορθολογικού τρόπου γραφειοκρατικής συγκρότησης της εργασιακής, της παραγωγικής και επιχειρηματικής δραστηριότητος, καταδικαστικής των ηθικών συναισθημάτων, τα οποία εξοστρακίζονται χάριν της αυστηρής, ιεραρχικής διεκπεραιώσεως ρόλων, μ’ απώτερο σκοπό την επιτυχία. Το αγαθό και το κακό δεν έχουν νόημα, όχι υπό την έποψη της αναποτελεσματικής καταλήξεως στη διερώτηση περί της ουσίας τους ή από τη σκοπιά της αδυναμίας του καθορισμού των μεταξύ τους ορίων, αλλά υπό την έννοια ότι στο ανωτέρω αντιθετικό ζεύγος επιδεικνύεται ηθική αδιαφορία, δεδομένου ότι στις πλείστες των περιπτώσεων υποκαθίσταται από της λογικής τάξεως κατηγορίες του ορθού – λανθασμένου.¹

Συνέχεια ανάγνωσης «ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΩΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΤΗΣ» →

Η ηθική της Αρχαϊκής και Κλασικής εποχής^*

Μυρτώ Δραγώνα – Μονάχου

    Ο ελληνικός ηθικός στοχασμός αποτελεί τη μόνη εξω-χριστιανική καταβολή της Δυτικής ηθικής σκέψης. Η ηθική φιλοσοφία, όπως και η φιλοσοφία γενικά, θεμελιώθηκε από τους Έλληνες, όταν ο πολιτισμός της τιμής και της «αιδούς» με τις ανταγωνιστικές αξίες του άρχισε να δίνει τη θέση του στον πολιτισμό της «δίκης» και τις συνεργασιακές αξίες με την αφύπνιση της ηθικής ευθύνης και τον κλονισμό της θεονομικής ετερονομίας⁴.

Συνέχεια ανάγνωσης «Η ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΪΚΗΣ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ» →